Współpraca

Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego

Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego to najstarszy i największy ośrodek politologiczny w Polsce. Powołany do życia w 1967 roku początkowo funkcjonował w ramach Wydziału Filozofii, by 35 lat temu stać się największym z instytutów w ramach Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych.

Od wielu lat jest liderem niezależnych rankingów sporządzanych przez renomowane pisma społeczno-polityczne. Najwyższe standardy Instytutu potwierdzają także Certyfikat Jakości Kształcenia przyznany przez Uniwersytecką Komisję Akredytacyjną oraz wyróżnienie dla kierunku Politologia przyznane w grudniu 2013 roku przez Polską Komisję Akredytacyjną.

Przywiązany do tradycji i swojej pięknej historii Instytut Nauk Politycznych odpowiada wyzwaniom teraźniejszości i odważnie zwraca się ku przyszłości. Wyrazem tego jest zarówno systematyczne poszerzanie oferty dydaktycznej, jak również powołanie Ośrodka Analiz Politologicznych UW.

Instytut Nauk Politycznych UW systematycznie modyfikuje swoją szeroką ofertę dydaktyczną obejmującą aktualnie już trzy niezależne kierunki studiów: najlepszą i najnowocześniejszą w Polsce POLITOLOGIĘ, niezmiennie popularne BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE oraz absolutną nowość - STUDIA EUROAZJATYCKIE. Jako jedna z niewielu jednostek akademickich INP UW zapewnia możliwość kształcenia na studiach pierwszego (licencjackie) i drugiego (magisterskie) stopnia, jak również na studiach podyplomowych. Instytut prowadzi także studia w języku angielskim (Master's Degree Studies in Political Science) oraz rosyjskim (Магистратура по специализации Политические науки). W ramach każdego z kierunków i trybów oferowane są liczne specjalizacje i specjalności, co w połączeniu z dużym wyborem przedmiotów fakultatywnych i lektoratów, unikalnym systemem modułowym oraz możliwością wyjazdu na partnerską uczelnię zagraniczną w ramach programu Erasmus-LPP, pozwala na naprawdę elastyczne i indywidualne kształtowanie programu studiów. Dzięki temu absolwenci INP mają później zdecydowanie większe szanse na rynku pracy, a lata studiów wspominają jako najpiękniejszy okres w swoim życiu.

Ponad stuosobową kadrę naukowo-dydaktyczną INP UW stanowią wybitni specjaliści w zakresie nauk o polityce. Wśród nich znajdują się doświadczeni badacze, analitycy i komentatorzy sceny politycznej, a przede wszystkim znakomici dydaktycy.

Wyjątkowy charakter Instytutu Nauk Politycznych dopełnia stołeczna lokalizacja w ścisłym centrum Warszawy. Wszystkie zajęcia dydaktyczne odbywają się na kampusie głównym Uniwersytetu Warszawskiego oraz w budynkach po drugiej stronie Krakowskiego Przedmieścia (siedziba Wydziału) i przy Nowym Świecie 67 (budynek Instytutu).



Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkow - Wschodniej

Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej powstała na Wydziale Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosłowiańskich Uniwersytetu Warszawskiego w r. 2001 (Uchwała Senatu UW z dnia 26.09.2001). W tym samym roku Senat UW (Uchwała z dnia 14.11.2001) zatwierdził utworzenie w Katedrze zaocznych studiów II stopnia na kierunku kulturoznawstwo, specjalność kulturoznawstwo Europy Środkowo-Wschodniej (pierwszy rocznik rozpoczął studia 1.10.2002). Od 1.10.2007 uchwałą Senatu UW z dnia 12.04.2006 rozpocznie naukę pierwszy rocznik studentów studiów I stopnia.

Katedra powstała z potrzeby ogarnięcia w badaniach naukowych i nauczaniu uniwersyteckim regionu, w którym w szczególny sposób przejawia się jedność i wielość Europy, w którym Wschód łączy się z Zachodem (geograficzny podział na Europę Wschodnią i Zachodnią przebiega przez środek Polski), chrześcijaństwo zachodnie w dwoistym kształcie katolicyzmu i protestantyzmu styka się i przeplata z chrześcijaństwem wschodnim, przy czym region ten zdążył jeszcze – choć bardzo krótko, bo tylko do r. 1054 – doświadczyć dobrodziejstw jednolitego kulturowo chrześcijańskiego świata.

Dla osiągnięcia powyższych celów okazało się konieczne takie wyznaczenie granic regionu, by obejmował on nie tylko „obszar przejściowy pomiędzy łacińską cywilizacją zachodnią a rusko-bizantyjską cywilizacją wschodnią", lecz by był także zakotwiczony w obu „czystych" biegunach – zachodnim (Niemcy/Austria) i wschodnim (Rosja). U podstaw koncepcji badawczej Katedry legło tedy szersze ujęcie regionu niż rozumiany jest on na ogół pod pojęciem Europy Środkowo-Wschodniej czy innych nazw traktowanych synonimicznie, jak choćby Europa Środkowa czy nawet (!) Europa Środkowa i Wschodnia. Ten węższy region potocznie i metaforycznie określany jest jako obszar położony „między Niemcami a Rosją". 

Definiowanie regionów – jak wszelkie tego typu definicje – jest w dużym stopniu umowne, a samo ogólne pojęcie regionu - niejednolite znaczeniowo, zależy od podstawowego kryterium wyróżniającego (geograficzne, etnograficzne, kulturowe, polityczne). Najwęższe, a zarazem najprecyzyjniejsze wydaje się znaczenie etnograficzne, gdzie chodzi o niewielkie, jednolite etnicznie i kulturowo i stosunkowo zamknięte społeczności („stroje regionalne"). Szersze i mniej precyzyjne ramy regionom wyznaczają kryteria kulturowe, a najszerszym i najmniej precyzyjnym czy raczej wyróżniającym obszary/społeczności o stosunkowo dużym rozwarstwieniu etnicznym i kulturowym wydaje się znaczenie polityczne.

Z najważniejszych współczesnych koncepcji badawczych charakteryzujących region Europy Środkowowschodniej można wspomnieć m.in. powojenną koncepcję historiografii niemieckiej, której ilustracją jest czasopismo „Zeitschrift für Ostmitteleuropaforschung". Należy podkreślić, że priorytetem tych badań są obszary północne regionu (co odpowiada wyróżnionemu w Katedrze „subregionowi" północnemu", por. niżej), a następnie obszary środkowe (Czechy, Węgry...). Współgra z tym ujęciem subregion o nazwie Europa Północno-wschodnia, wyróżniony jako obszar badawczy w Instytutucie Północno-Wschodnim (Nordost-Institut) w Lüneburgu, a leżący między Bałtykiem i Karpatami oraz między Odrą i Newą. „Etnicznie obszar ten obejmuje główne siedziby Polaków, Litwinów, Łotyszy i Estończyków, a także sporą część siedzib Wielko-, Biało- i Małorusinów (...)". Pod nazwą Europy Środkowej lansowany był region, którego „rdzeń stanowią obszary dawnej naddunajskiej monarchii (...)", a w którym wyraźnie odżywa wcześniejsza koncepcja „Mitteleuropy". W tekście programowym „Studiów kulturoznawczych Europy Środkowowschodniej" utworzonych przy slawistyce lipskiej tytułowy region definiowany jest jako „grupa państw położonych pomiędzy Federacją Rosyjską a Unią Europejską od Estonii po Albanię, od Ukrainy po Republikę Czeską". Warto jeszcze zwrócić uwagę na koncepcję „Europy Wschodniej", jaką w odniesieniu do XII w. posługują się autorzy tomu Die „Blüte" der Staaten des östlichen Europa im 14. Jahrhundert. Zwraca uwagę uwzględnienie w tym kontekście Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Tak rozumiana Europa Wschodnia (przy podziale Europy na dwie części – zachodnią i wschodnią) jest pojęciem użytecznym, choć nadal zbyt wąskim dla potrzeb Katedry, nie obejmuje bowiem Niemiec (i Austrii) W kontekście tego opracowania wypada zauważyć, że „europejskość" Rosji zagwarantowana jest po prostu poprzez fakt, że Rosja – obok Białorusi i Ukrainy – to państwo-sukcesor Rusi Kijowskiej, której z historii Europy usunąć się nie da.

Wreszcie wspomnijmy – bez zagłębiania się w szczegóły - koncepcję lubelskiej szkoły wokół Jerzego Kłoczowskiego i Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej (wywodzącą się z wcześniejszej koncepcji O. Haleckiego). Region wyróżniony w szkole lubelskiej obejmuje „w zasadzie obszary Europy, które przez szereg stuleci wchodziły w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów, to znaczy Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz historycznych królestw Czech i Węgier". Intencją tej koncepcji jest przeciwstawienie się tezie (historiografii  zachodniej) „często formułowanej w Berlinie czy Moskwie-Petersburgu o nieudolności małych narodów między Niemcami a Rosją do samodzielnego istnienia i zagwarantowania demokracji i stabilizacji całego obszaru bez opieki czy dominacji potężnych sąsiadów". Udowodnieniu tezy przeciwnej służy eksponowanie okresów, w których istniały w regionie silne i stabilne państwa. Zauważmy, że i w tej koncepcji chodzi o obszar leżący „między Niemcami a Rosją", przy czym podejmowana jest próba jego radykalnej redefinicji (w stosunku do wspomnianej – niewątpliwie historycznie fałszywej – tezy o jego niesamodzielności politycznej).

Na tle ostatniej z wymienionych koncepcji o tyle łatwiej zrozumieć koncepcję Katedry, że stoi za nią ta sama generalna motywacja redefinicji „obszaru między Niemcami a Rosją". Różnica polega na tym, że w koncepcji Katedry dla osiągnięcia tego celu uznaliśmy za konieczne poszerzenie badanego obszaru jako regionu – o Niemcy (i Austrię) i Rosję. Należy tu tylko jeszcze dodać, że w obrębie tak rozumianej Europy Środkowo-Wschodniej (=Środkowej i Wschodniej) wyróżniamy w układzie pionowym trzy subregiony: subregion północny, którego kluczowym rysem jest trójkąt Niemcy – Polska – Rosja (do którego po r. 1989 należy dorzucić nowe suwerenne państwa: Litwę, Łotwę, Estonię, Białoruś, Ukrainę), subregion środkowy pozostający pierwszoplanowo w konstelacji: Austria – Czechy/Słowacja – Węgry oraz subregion południowy pozostający (historycznie) w obrębie państwowości tureckiej. Katedra przedmiotem badań czyni pierwszoplanowo subregion północny.

W największym uproszczeniu motywy tej koncepcji (tj. włączenia do zakresu regionu Europy Środkowej i Wschodniej Niemiec/Austrii i Rosji) są z jednej strony natury historyczno-poznawczej, z drugiej zaś – politycznej (prognostycznej).

W aspekcie historyczno-poznawczym można - na przykładzie subregionu północnego (w powiązaniu z subregionem środkowym) – wskazać na następujące fakty: spotykanie się granic politycznych Niemiec (= Prus i Austrii) i Rosji na linii Wisły (po III rozbiorze Rzeczpospolitej, a także w 1939 r.), trójkąt Niemcy – Polska – Ruś (X-XII wiek) jako powiązana wielorakimi więziami część christianitas, zmieniający się historycznie w ścisłym uzależnieniu wzajemnym układ sił w trójkącie: Niemcy (Prusy/Austria) – Polska – Rosja (=Ruś moskiewska) (w. XV-XVIII).
Postrzeganie regionu Europy Środkowowschodniej jako swoistej „ziemi niczyjej" czy „poletka Pana Boga" między Niemcami a Rosją karmi się porozbiorową wizją Europy - a więc głównie Europy dziewiętnastowiecznej po kongresie wiedeńskim, wizją Europy „zjednoczonej" w ramach ponadnarodowego porozumienia Świętego Przymierza. Europa Środkowa i Wschodnia w tym okresie zdominowana jest bez reszty przez trzy cesarstwa: Niemiec, Austrii (od 1867 Austro-Węgier) i Rosji oraz Turcję. Warto więc przypominać, że układ ten wypełnia niespełna jedną piątą tysiącletnich dziejów regionu. Chcąc zrozumieć w pełni dzieje regionu, warto też przywołać choćby następujące fakty: w IX w. w regionie istniały trzy słowiańskie organizmy polityczne (państwa) – wielkomorawskie, bułgarskie, ruskie (Ruś Kijowska). Jeszcze wymowniejsze są fakty związane z historią Niemiec w kontekście historii państw słowiańskich, w szczególności Polski. Jeśli przyjąć r. 911 (koniec dynastycznej władzy Karolingów w państwie wschodniofrankońskim) za datę powstania właściwych Niemiec – od r. 962 Cesarstwa Rzymskiego, później Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a po ugruntowaniu się generalnie narodowego charakteru Rzeszy z dodatkiem „Narodu Niemieckiego" - to okaże się, że państwo niemieckie powstało w tym samym mniej więcej okresie, co państwo polskie (X w.). Co więcej - jak się wydaje - państwo polskie – mimo dwustuletniego rozbicia dzielnicowego i półtorawiekowej utraty suwerenności wykazało większą ciągłość dziejową niż Niemcy.

Racje polityczne (prognostyczne) sprowadzają się do zakwestionowania sensowności wyróżniania szczególnego, tzn. obdarzonego szczególnymi cechami - przede wszystkim niestabilnością polityczną oraz wielokulturowością - obszaru „między Niemcami i Rosją". Z jednej strony bowiem przez większość tysiącletniej historii regionu (przynajmniej jeśli chodzi o subregion północny) ziemie te były stabilne politycznie (X – XVIII w.: Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Rzeczpospolita), z drugiej zaś – stabilność polityczna zjednoczonej Europy zależy w sposób kluczowy od istnienia „między Niemcami a Rosją" – niejako „w jednym szeregu" – stabilnych państw narodowych. Z tego względu nie należy przyjmować istnienia obszaru pozbawionego organicznie własnych sił państwowotwórczych. Dodajmy jakże ważną okoliczność: o ile można mówić o cywilizacyjnej „wyższości" Europy Zachodniej nad Europą Wschodnią, o tyle kulturowo obie Europy są równoważne, są „dwoma płucami", którymi winna oddychać Europa (Jan Paweł II). 

„Zadaniem", misją Katedry jest – mówiąc najogólniej – dążenie do coraz pełniejszego i prawdziwszego rozumienia „sytuacji interkulturowej" w regionie w ujęciu historycznym i współczesnym. W tę sytuację interkulturową  zostaliśmy jako Katedra „wrzuceni" nie tylko w sensie założonego programu badawczego, lecz także – a może przede wszystkim – jako zespół ludzi o różnych zapleczach etnicznych i kulturowych, zdecydowany wspólnie penetrować – w działaniach badawczych, dydaktycznych i praktycznych – przestrzeń interkulturową Europy Środkowej i Wschodniej. Sytuacja interkulturowa Katedry stała się więc modelem sytuacji interkulturowej regionu.